Existentialisme (zie agenda hierna)
Elke tweede dinsdagavond van de maand. Vrij toegang. Denk aan Sartre, Simone de Beauvoir, Kierkegaard en Camus. Hein Oostveen coördineert de activiteiten.
Het Existentialisme als zelfbepaling versus keuzestress
Het existentialisme is aan een opmars bezig.* De actualiteit van het existentialisme ligt in de zelfbepaling van de persoon als wapen tegen de huidige verleiding die van de vele keuzemogelijkheden uitgaat en tegen de daarmee gepaard gaande keuzestress.
Na de tweede wereldoorlog werd vooral het begrip vrijheid, zoals Sartre dat gestalte gaf, door jongeren opgepakt om zich te ontdoen van de morele ballast die de samenleving hen na de oorlog oplegden. Sartre gaf hun de filosofische legitimatie om zelf te bepalen hoe zij hun leven vorm wilden geven. Op dit moment wordt men juist aangeraden zoveel mogelijk zijn eigen pad te volgen. Men wordt overladen met de vele keuzes die men daartoe heeft. Maar opnieuw zijn het keuzes die ons overkomen of beter gezegd waartoe wij worden verleid. Voor velen is er behoefte aan een richtsnoer in ons handelen om een bewuste keuze te maken.
De toenmalige vraag hoe te handelen in een wereld die toen als doelloos werd opgevat en ons naakt aan onszelf overliet, maakt nu plaats voor de vraag hoe te handelen in een wereld die ons overlaadt met en verleid tot allerlei keuzes. Nu hoeven we niet langer van meet af aan zelf aan ons handelen betekenis te geven, maar moeten we een referentiekader opbouwen op basis waarvan we in staat zijn tot een eigen keuze te komen. Maar de vraag blijft hoe en op basis waarvan kunnen we aan ons leven vormgeven. We zullen opnieuw moeten bepalen wat voor soort individu we willen zijn. En dit maakt de actualiteit uit van het existentialisme.
Binnen de werkgroep Existentialisme zijn we al enige tijd bezig om zowel de theoretische als praktische kant van het Existentialisme te behandelen. We hebben daarbij De Woorden van Sartre, De Tweede Sexe, van De Beauvoir en De wereld waarnemen, radiolezingen van Merleau-Ponty behandeld. Daarnaast hebben we secundaire literatuur doorgenomen van Gary Cox, Word Existentialist, Aaron James, Surfen met Sartre en van Sarah Bakewell, De Existentialisten.
In seizoen 2021-2022 hebben we vanuit het perspectief van het Existentialisme de nadruk gelegd op de esthetiek van het bestaan met als leidende vraag ‘hoe geef ik vorm aan mijn leven’. Hierin hebben we o.m. de existentialistische benadering afgezet tegen die van de Stoïcijnen. In het vorige seizoen zijn we teruggekeerd naar de onderliggende kentheoretische uitgangspunten van het Existentialisme. Als invalshoek hebben wij het boek Sartre van Ruud Welten gebruikt. Daarnaast hebben we een begin gemaakt met de kennismaking met het hoofdwerk van Sartre, namelijk zijn ‘Het zijn en het niet’. Het komende jaar sluiten we op de eerste bijeenkomst de behandeling van het boek van Ruud Welten af. Daarna gaan we door met het behandelen van Sartres hoofdwerk. Dit zullen we doen in afwisseling met een behandeling van het boek van Simone de Beauvoir, Pleidooi voor een moraal, als aanvulling op het werk van Sartre. Het was namelijk Sartres bedoeling zijn werk in een ethiek te laten uitmonden, maar dat is hem niet gelukt. Enige jaren nadat ‘Het zijn en het niet’ midden in de Tweede Wereldoorlog uitkwam, wist De Beauvoir na de oorlog in deze lacune te voorzien.
* Simon Gusman, Diep van buiten, blz. 22
Programma - Seizoen 2023-2024
De planning voor de eerstvolgende vier bijeenkomsten:
Dinsdag 12 sept.: Ruud Welten, Sartre, hoofdstuk 8 Geweld.
Dinsdag 10 okt.: Sartre, Het zijn en het niet, 1e deel, hoofdstuk 1 De oorsprong van de ontkenning, § 1 t/m 3.
Dinsdag 14 nov.: De Beauvoir, Pleidooi voor een moraal, hoofdstuk 1.
Dinsdag 12 dec.: Sartre, Het zijn en het niet, 1e deel, hoofdstuk 1 De oorsprong van de ontkenning, § 4 en 5.
Allen lezen de voorgestelde tekst en noteren de voor hen belangrijke punten die dan plenair zullen worden behandeld. De bijeenkomsten vinden plaats in Rotterdam in de woning van één van de deelnemers en vangen aan op 19u30.
==================
Zie voor een 'kennismaking op afstand' hierna enkele programma's van vorige seizoenen.
Programma 2022-2023
Binnen de werkgroep Existentialisme zijn we al enige tijd bezig om zowel de theoretische als praktische kant van het Existentialisme te behandelen. We hebben daarbij De Woorden van Sartre, De Tweede Sexe, van De Beauvoir en radiolezingen van Merleau-Ponty behandeld. Daarnaast hebben we secundaire literatuur doorgenomen van Gary Cox, Word Existentialist, Aaron James, Surfen met Sartre en van Sarah Bakewell, De Existentialisten. In de vorige jaargang hebben we vanuit het perspectief van het Existentialisme de nadruk gelegd op de esthetiek van het bestaan met als leidende vraag ‘hoe geef ik vorm aan mijn leven’. Waarin we o.m. de Existentialistische benadering afgezet hebben tegen die van de Stoïcijnen. In de komende jaargang willen terugkeren naar de onderliggende kentheoretische uitgangspunten van het Existentialisme zoals Sartre dat heeft verwoord in zijn ‘Het Zijn en het Niet’. We zullen dit werk per hoofdstuk trachtten te doorgronden waarbij wij ons laten ondersteunen door wat Ruud Welten over het denken van Sartre in zijn boek ‘Sartre’ uit 2020 heeft vastgelegd.
Rooster eerste seizoen:
- Dinsdag 13 September: Ruud Welten, Sartre, hfdst. 2. Fenomenologie
- Dinsdag 11 Oktober: Sartre, Het Zijn en het Niet: Inleiding: Op zoek naar het Zijn, deel I t/m III
- Dinsdag 8 November: Ruud Welten, Sartre, hfdst. 3. Ik
- Dinsdag 13 December: Sartre, Het Zijn en het Niet: Inleiding: Op zoek naar het Zijn, deel IV t/m VI
Allen lezen de voorgestelde tekst en noteren de voor hen belangrijke punten die dan plenair zullen worden behandeld. De bijeenkomsten vinden plaats in de woning van één van de deelnemers en vangen aan op 19u30.
=============================
Programma 2021-2022 - Groep Existentialisme
Binnen de werkgroep Existentialisme zijn we al enige tijd bezig om zowel de theoretische als praktische kant van het Existentialisme te behandelen. We hebben daarbij De Woorden van Sartre, De Tweede Sexe, van De Beauvoir en radiolezingen van Merleau-Ponty behandeld. Daarnaast hebben we secundaire literatuur doorgenomen van Gary Cox, Word Existentialist, Aaron James, Surfen met Sartre en van Sarah Bakewell, De Existentialisten. Dit seizoen willen we vanuit het perspectief van het Existentialisme de nadruk leggen op de esthetiek van het bestaan met als leidende vraag ‘hoe geef ik vorm aan mijn leven’. Daarnaast behandelen we het Stoïcisme, hetgeen ons de mogelijkheid biedt deze twee veelal nogal haaks op elkaar staan stromingen, met elkaar te vergelijken, te bevragen en te bediscussiëren:
- Zijn we in een van God verlaten wereld geworpen zijn of zijn we juist ingebed in een kosmische ordening?
- Moeten we onze beperkingen overstijgen door persoonlijke projecten of moeten we ons voegen naar wat we zijn en ernaar streven om een goed mens te zijn?
- Gaat het om zelfbestemming en zelfverwezenlijking of moeten we ervoor zorgen dat we ons gelukkig voelen? Of sluit dit elkaar niet uit?
- Kunnen we het ‘te goeder trouw’ handelen gelijkstellen aan de constante reflectie op het eigen denken en handelen?
We beginnen aan de hand van de analyse van Foucault van het ‘waarheidspreken’ in zijn Moed tot Waarheid met het aanstippen van specifieke momenten in de historische ontwikkeling van de bestaansesthetica: de omvorming van het ‘ken uzelf’ naar de zorg voor zichzelf en anderen zoals zich dat binnen de Griekse polis voltrekt, de karakterisering van de Cynici door Epictetus, het ascetische ideaal van de Christelijke bedelorden en de specifieke levensstijlen in de Moderne tijd. Hier kunnen we dan zelf het engagement van Sartre en De Beauvoir aan toevoegen.
Met het boek van Adriaan Veenstra, Het primaire waarom, duiken we in de Existentiële therapie. Veenstra verkeerde in een identiteitscrisis en ging op zoek naar datgene wat zijn leven betekenis gaf. Het was Sartre die hem inspireerde zichzelf terug te vinden. Gekscherend wordt in een podcast interview met Veenstra Sartre als redder van zijn relatie gekenmerkt. Deze belichting van Sartre geeft een onverwachte kijk op de mogelijkheden die het Existentialisme in zich draagt ons leven te verkennen en daar vorm aan te geven. Veenstra betrekt de vraag naar het ‘primaire waarom’ op de kern van zijn existentie die hij karakteriseert als zijn ‘vloeibare identiteit’, en waaruit hij zijn inspiratie put. We confronteren dit denken met de vraag die Camus zich stelt: kan het leven nog wel geleefd worden als het absurd is en we ons nergens op kunnen beroepen? En behandelen vervolgens het antwoord wat hij zelf geeft in zijn Mythe van Sisyphus.
Een ander antwoord op deze vraag zou gevonden kunnen worden in de zijnsleer zoals Merleau-Ponty en Michel Henri deze, volgens Ruud Welten in zijn ‘Het lichaam vergeet niet’, ontwikkelen. Zij laten zien dat het autonome subject niet langer tegenover de wereld staat maar juist door het lichaam daarin is ingebed. Voor MP moet het bewustzijn niet als de oorspronkelijk intentionaliteit begrepen worden maar wordt deze intentionaliteit door de motoriek van het lichaam ingevuld. Henri gaat nog een stap verder door van deze intentionaliteit af te zien en het leven direct in het lichaam aan zichzelf te laten verschijnen.
Voor de behandeling van het Stoïcisme gebruiken we het zakboekje van Epictetus dat door Pigliucci is bewerkt en becommentarieerd voor het moderne leven. Hierin komt de nadruk te liggen op de ‘Stoïcijnse tweedeling’ die inhoudt dat je je alleen in moet zetten voor de dingen die je aan kan, en op de drie aandachtsgebieden van het streven, het handelen en het constant reflecteren op je eigen denken en handelen. Daarnaast gebruiken we het boek van Lawrence C. Becker A New Stoïcisme, waarin Becker onder meer het idee verwerpt dat de Stoïcijnen strenge emotieloze personen zijn. Juist omdat zij in staat zijn met tegenstellingen om te gaan, kunnen zij het leven vrolijk tegemoet treden, zo stelt hij.
Wij komen 10 keer bij elkaar en besteden om en om aandacht aan het Existentialisme en het Stoïcisme. Na 5 bijeenkomsten herhalen we deze opzet en de behandelde materie. Verdeeld over degenen die de bijeenkomst voorbereiden en/of coördineren ziet het rooster er dan als volgt uit:
Wij zien je graag !
Met groet,
Hein Oostveen en Wim Prinse
----------
Rooster 2020-2021 groep Existentialisme:
| Datum | Voorbereiding/ Coördinatie | Persoon/Stroming | Tekst/Boek | |
| 1 | 14 september 2021 | Hein | Inleiding | Foucault, Moed tot Waarheid |
| Rietje | Sartre | Veenstra, Het primaire waarom | ||
| 2 | 12 oktober | Eric | Stoïcijnen | Pigliucci, De Stoïcijnse gids voor geluk. |
| 3 | 9 november | Else | Camus | Camus, De Mythe van Sysiphus |
| 4 | 14 december | Diederik | Stoïcijnen | Becker, A new Stoïcism |
| 5 | 11 januari 2022 | Wim | Merleau-Ponty en Michel Henri | Welten, ‘Het Lichaam vergeet niet’ |
| 6 | 8 februari | Rietje | Sartre | Veenstra, Het primaire waarom |
| 7 | 8 maart | Eric | Stoïcijnen | Pigliucci, De Stoïcijnse gids voor geluk. |
| 8 | 12 april | Else | Camus | Camus, De Mythe van Sysiphus |
| 9 | 10 mei | Diederik | Stoïcijnen | Becker, A new Stoïcism |
| 10 | 14 juni | Wim | Merleau Ponty en Michel Henri | Welten, ‘Het Lichaam vergeet niet’ |
Hein Oostveen,
Coördinator werkgroep Existentialisme
Je bent welkom, ook al heb je nog niet eerder deelgenomen aan deze donderdag-avonden. Stuur de eerste keer even een e-mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Locatie: Voorheen DJOJ - Rotterdam Hillegersberg. Nu zijn onze bijeenkomsten via Zoom en af en toe organiseren we in onderling overleg een fysieke bijeenkomst of 'event'.
Kosten: geen, tenzij een fysieke locatie gehuurd wordt. Dan bedragen de kosten € 5 per deelnemer (inclusief eerste koffie of thee), ter plaatse te voldoen.
Meld je aan als je belangstelling hebt.
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..