Het Existentialisme als zelfbepaling versus keuzestress

Het existentialisme is aan een opmars bezig.* De actualiteit van het existentialisme ligt in de zelfbepaling van de persoon als wapen tegen de huidige verleiding die van de vele keuzemogelijkheden uitgaat en tegen de daarmee gepaard gaande keuzestress.

Na de tweede wereldoorlog werd vooral het begrip vrijheid, zoals Sartre dat gestalte gaf, door jongeren opgepakt om zich te ontdoen van de morele ballast die de samenleving hen na de oorlog oplegden. Sartre gaf hun de filosofische legitimatie om zelf te bepalen hoe zij hun leven vorm wilden geven. Op dit moment wordt men juist aangeraden zoveel mogelijk zijn eigen pad te volgen. Men wordt overladen met de vele keuzes die men daartoe heeft. Maar opnieuw zijn het keuzes die ons overkomen of beter gezegd waartoe wij worden verleid. Voor velen is er behoefte aan een richtsnoer in ons handelen om een bewuste keuze te maken.

De toenmalige vraag hoe te handelen in een wereld die toen als doelloos werd opgevat en ons naakt aan onszelf overliet, maakt nu plaats voor de vraag hoe te handelen in een wereld die ons overlaadt met en verleid tot allerlei keuzes. Nu hoeven we niet langer van meet af aan zelf aan ons handelen betekenis te geven, maar moeten we een referentiekader opbouwen op basis waarvan we in staat zijn tot een eigen keuze te komen. Maar de vraag blijft hoe en op basis waarvan kunnen we aan ons leven vormgeven. We zullen opnieuw moeten bepalen wat voor soort individu we willen zijn. En dit maakt de actualiteit uit van het existentialisme.

Binnen de werkgroep Existentialisme zijn we al enige tijd bezig om zowel de theoretische als praktische kant van het Existentialisme te behandelen. We hebben daarbij De Woorden van Sartre, De Tweede Sexe, van De Beauvoir en De wereld waarnemen, radiolezingen van Merleau-Ponty behandeld. Daarnaast hebben we secundaire literatuur doorgenomen van Gary Cox, Word Existentialist, Aaron James, Surfen met Sartre en van Sarah Bakewell, De Existentialisten.

In seizoen 2021-2022 hebben we vanuit het perspectief van het Existentialisme de nadruk gelegd op de esthetiek van het bestaan met als leidende vraag ‘hoe geef ik vorm aan mijn leven’. Hierin hebben we o.m. de existentialistische benadering afgezet tegen die van de Stoïcijnen. In het vorige seizoen zijn we teruggekeerd naar de onderliggende kentheoretische uitgangspunten van het Existentialisme. Als invalshoek hebben wij het boek Sartre van Ruud Welten gebruikt. Daarnaast hebben we een begin gemaakt met de kennismaking met het hoofdwerk van Sartre, namelijk zijn ‘Het zijn en het niet’. Het komende jaar sluiten we op de eerste bijeenkomst de behandeling van het boek van Ruud Welten af. Daarna gaan we door met het behandelen van Sartres hoofdwerk. Dit zullen we doen in afwisseling met een behandeling van het boek van Simone de Beauvoir, Pleidooi voor een moraal, als aanvulling op het werk van Sartre. Het was namelijk Sartres bedoeling zijn werk in een ethiek te laten uitmonden, maar dat is hem niet gelukt. Enige jaren nadat ‘Het zijn en het niet’ midden in de Tweede Wereldoorlog uitkwam, wist De Beauvoir na de oorlog in deze lacune te voorzien.

* Simon Gusman, Diep van buiten, blz. 22

Programma Seizoen 2023 - 2024

De planning voor de eerstvolgende vier bijeenkomsten:

Dinsdag 12 sept.: Ruud Welten, Sartre, hoofdstuk 8 Geweld.

Dinsdag 10 okt.: Sartre, Het zijn en het niet, 1^e deel, hoofdstuk 1 De oorsprong van de ontkenning, § 1 t/m 3.

Dinsdag 14 nov.: De Beauvoir, Pleidooi voor een moraal, hoofdstuk 1.

Dinsdag 12 dec.: Sartre, Het zijn en het niet, 1^e deel, hoofdstuk 1 De oorsprong van de ontkenning, § 4 en 5.

Allen lezen de voorgestelde tekst en noteren de voor hen belangrijke punten die dan plenair zullen worden behandeld.
De bijeenkomsten vinden plaats in Rotterdam in de woning van één van de deelnemers en vangen aan op 19u30.